A intervención do home no medio natural é o maior condicionante da súa transformación, para ben ou para mal, na maioria dos casos, pero nunca como na actualidade xa que os medios mecánicos e tecnolóxicos permiten defrontar tarefas impensables non hai tanto tempo. Este tipo de intervencións que se mantiveron ao longo do tempo crearon hábitats novos ricos en fauna e flora, creando óptimas condicións para que múltiples especies prosperen nestes entornos. Cando se produce o abandono da súa explotación xera un novo cambio, creando un hábitat distinto cuxa futura evolución non se pode saber con certeza pese a que existen algúns indicadores que poden darnos unha idea do seu futuro.
A día de hoxe en Europa non queda territorio por explorar ou explotar, sendo innumerables deles diferentes ao que serían sen a interacción home. Algúns deles son emblemáticos dende o punto de vista da paisaxe, fauna e flora, como por exemplo a Camarga francesa, os Alpes ou Donaña entre outros.
O noso exemplo particular, sen sair do concello, sería o conxunto de veigas de Lestrove e brañas dos Laíños. Onde analizando a paisaxe, o primeiro que se observa é o gran cambio que se produciu dende aquelas descripcións que Rosalía de Castro lles adicou nos seus poemas. En Lestrove so quedan veigas abandonadas ou plantacións de millo, e en Laíño apenas temos campías. Tras producirse a trasformación deste hábitat, co paso de un de gran diversidade de fauna e flora cara un de menor. ainda sigue sendo indispensable para a supervivencia de algúnhas especies determinadas.
Este proceso ten varios momentos de incuestionable evidencia, como son: a nova canle do Sar, a extracción de area do Ulla e o abandono da actividade gandeira. O novo cauce do Sar fixo que a aportación de auga ás veigas se reducira drasticamente, así coma os espazos con augas libres. Situación reforzada enormemente pola construcción da nova Canle, que evidentemente tivo consecuencias sociais positivas.
En canto a extracción de area do Ulla fixo que o leito do río mudara de xeito que a propia dinámica das augas do río e das mareas tendan a encher o espazo ocupado previamente pola area. Isto, xunto con otros factores, ten como resultado unha perda do volume de especies piscícolas, deixando de ser rendible a súa expolotación.
O cambio máis salientable foi o abandono da actividade gandeira. Isto produciu que ao deixar de sacar herba para o gando e, polo tanto a perda da rede de regueiros e esteiros que permitían o fluxo da auga da choiva cara ó río e a das mareas cara á terra, ten como consecuencia a non retirada de materia orgánica, impedindo os fluxos de auga e conquerindo que se reforze a colmatación destas terras. Do mesmo xeito fan que permanezan as especies máis adaptadas ás novas condicións, mermando a súa diversidade. Tampouco é indiferente o deslinde marítimo terrestre feito por Costas, xa que os vecinos deixan de ser propietarios desligándose das súas responsabilidades, quedando estas agora en mans da administración.
A hipotética recuperación das Brañas tal e como foron, non me parece que se vaia producir posto que a cantidade de recursos económicos que precisarían adicar terían que ser dun volume considerable e ademais sostibles no tempo. Así, como até agora, as administracións van deixar que sigan o curso da súa evolución, realizando intervencións sen un fin concreto, sen unha metodoloxía adecuada e, en casos, cunha irrresponsabilidade notoria. A presencia de alguna especie protexida sérvelles de excusa para facer ou non facer a mesma cousa, é dicir, sérvelle tanto para un rompido coma para un descosido, limitándose no mellor dos casos á propaganda e a quedar ben sen facer nada. Outra ameaza no horizonte é a influencia que a subida do nivel do mar terá nestas terras, consecuencia do cambio climático, pero iso xa é o futuro e como tal, non está escrito, pero si confirmado.
Carlos Rey
Hai un cadro de Corot, o pintor francés do XIX, no que Orfeo regresa dos infernos con Eurídice, coa lira na man, fuxindo das sombras da morte a través dun bosque asulagado poboado de ameneiros. Eu imaxino a escena nas nosas Brañas de Laíño, na Carrasqueira do Covo ou na Estibada. O nome de Orfeo procede do grego “na beira do río”, “onde medra o ameneiro”, e está relacionado tamén con Bran, o deus celta que se fai ponte no poema de Cunqueiro para que o pobo pase. De ameneiro facíanse os zocos pero tamén os pilotes das pontes pois que non apodrece, e Venecia mesma descansa sobre postes de ameneiro fincados nas augas estancadas da lagoa. Colabora Concellaría.
