Ruta Circular de Bustelo e Pozo Bastón

Orixinariamente Bustelo pertenceu ao Concello de Rianxo. No pasado cando alguén morría nesta aldea baixábase o seu cadáver ao lombo, cunha esqueira e entre catro persoas, polo monte do Treito ata igrexa do Araño (Rianxo). Empregábase o sendeiro chamado “Camiño dos Mortos”e era preciso cruzar o río do Treito ou río de Bouzas, case á altura do Pozo Bastón. Un ano de moita enchente non se logrou atravesar esta canle e houbo que enterrar as ás/aos falecidas/os en San Xoán de Laíño, dende entón Bustelo comezou a formar parte do Concello de Dodro.O Cruceiro de Alfredo atópase no medio da aldea, á beira do antigo Camiño dos Mortos. Era costume parar ao seu pé co cadaleito e rezar unha oración pola persoa morta antes de acompañala na súa última viaxe. Foi restaurado hai pouco, está composto por un fuste de sección circular, un capitel decorado con follas de acanto e cruz latina de sección octogonal. Debido á concentración parcelaria quedou dentro dunha propiedade privada.

Saíndo de Bustelo camiñamos por unha corredoira tradicional en dirección á aldea da Ferreiría, sita en Araño (Rianxo). As súas pedras debuxan un camiño que semella trasladarnos a tempos pretéritos. Etimolóxicamente a palabra corredoira vén do latín vulgar “vía curritoria” de “currere”, correr, pasar. A corredoira é un camiño de carro que comunica as aldeas coas herdades que as rodean.

Este espazo é coñecido como Pozo Bastón e localízase entre os concellos de Dodro e Rianxo, arriba da Ferreiría e abaixo de Bustelo. Hai persoas que din que é de Dodro e nalgunhas edicións do topográfico aparece situado neste municipio. Desta lugar cóntase a seguinte lenda: un mouro achegouse a un mozo do Araño que facía o servizo militar en África e preguntoulle de onde era. Este respondeu que do Araño, entón o mouro díxolle se sabía onde quedaba o Pozo Bastón; o mozo contestoulle que si e o mouro faloulle: —No Pozo Bastón están enfeitizadas tres das miñas fillas, se me fixeses o favor de ir alí e facer o que che diga daríache o que me pedises. O rapaz estivo de acordo, entón o mouro doulle tres bolos de pan e explicoulle o que tiña que facer, mais, insistíu: —Non perdas este pan, non contes nada disto a ninguén e, sobre todo, tes que chegar ao pozo sen que lles falte ningunha frangulla. Cando o mozo regresou ao Araño pasou pola casa e pousou un pano co pan enriba da mesa da cociña. A muller, curiosa, quixo ver que había naquel envolto, destapouno e levou á boca un anaco dos bolos. O mozo rifoulle moito pero xa non había remedio. Colleu cara o Pozo Bastón e ao chegar, tal e como lle dixera o mouro, botou á auga un dos bolos. De contado viu saír a unha moza dunha fermosura nunca antes vista por el. Logo tirou o segundo, e emerxeu outra moza tan bonita como a primeira. Faltaba o terceiro dos bolos, o comido pola muller. Lanzouno e observou como unha terceira rapaza tentaba fuxir da auga, tamén moi fermosa, mais coxa. Esta como non podía saír do pozo agarrouse ás súas irmás e as tres voltaron para a fervenza, onde estarán aínda. Outra lenda recollida en Asados por Mar Llinares (Os Mouros no imaxinario popular) di que no Pozo Bastón afogaban os mozos que alí se bañaban enfeitizados por unha serea que peiteaba os seus cabelos dourados cun peite de prata. Seguindo o itinerario, o río Té sorpréndenos cunha pequena fervenza que forma un estanque natural, onde é posible darse un baño.